Dziurawiec (Hypericum) jest rodzajem wieloletnich krzewów i bylin, posiadającym ponad 370 gatunków, należących do rodziny dziurawcowatych (Hypericaceae Juss). Roślina ta osiąga wysokość nawet do 100 cm, zazwyczaj posiada sztywną u dołu drewniejącą łodygę, która rozgałęzia się w górnej części. Liście dziurawca osadzone na łodydze naprzeciwlegle, osiągają długość ok. 3 - 4 cm, przybierają kształt eliptyczny. Na liściach znajdują się rzędy małych dziurek, stają się widoczne gdy oglądane są pod światło, w których znajdują się zbiorniczki z olejkiem eterycznym. Najprawdopodobniej od tej charakterystycznej cechy pochodzi nazwa rośliny - dziurawiec.
Typowym gatunkiem jest dziurawiec zwyczajny (Hypericum
perforatum), nazywany również zielem świętojańskim występuje
również pod innymi nazwami np.: dziurawiec pospolity, ziele św.
Jana, krzyżowe ziele, arlika, ruta polna. W Rosji z uwagi na
właściwości wywołujące uczulenia nazywają go Зверобой (zwieroboj -
zwierzobójca). Żółte kwiaty dziurawca zwyczajnego znajdują się na
szczytach pędów, zebrane są w groniaste kwiatostany (nibybaldachy).
Są szypułkowe i posiadają ok. 3 cm średnicy. Korona kwiatu często
jest o 5-ciu płatkach, przeważnie czarno kropkowanych. Wewnątrz
znajdują się liczne pręciki, które wystają ponad płatki kwiatów.
Okres kwitnienia przypada od czerwca do września. Owocem dziurawca
jest z początku czerwona, później czarna torebka wielonasienna,
która pokryta jest gruczołami. Nasiona rośliny mają kształt drobno
kropkowanych, czarnych, kuleczek o średnicy ok. 1 mm.
Dziurawiec ze względu na swoje liczne odmiany jest rośliną
występującą zarówno w klimacie subtropikalnym, umiarkowanym jak i tropikalnym. W stanie dzikim spotkać go można prawie w całej
Europie, Azji, Afryce, Ameryce Północnej i Południowej, również w Nowej Zelandii i Australii. W Polsce porasta on łąki, polany,
zbocza, zarośla, pastwiska, niekiedy rośnie też w lasach
mieszanych.
Dziurawiec znany jest już od wieków. Poprzez swoje walory
dekoracyjne używany był jako krzew ozdobny w ogródkach, z którego
dodatkowo można było czerpać korzyści lecznicze. W starożytności
przypisywano mu działania magiczne, wierząc że roślina ta chroni
przed złymi czarami i mocami. Dziurawiec miał uchronić ciężarne
kobiety przed demonami tzw. „dziwożonami”, które miały im szkodzić. W Rzymie gladiatorzy i zapaśnicy nacierali się olejem z dziurawca,
co miało czynić ich niewyczerpanymi.
Współcześnie dziurawiec znajduje zastosowanie w wielu
dziedzinach. W ogromnej mierze wykorzystywany jest w ziołolecznictwie, co czyni go jednym z najpopularniejszych ziół.
Surowcem pozyskiwanym z dziurawca są suszone kwiatostany zebrane w początkowej fazie kwitnienia, z których sporządza się m.in: napary,
odwary, wyciągi, nalewki. W sprzedaży dziurawiec, można spotkać w formie gotowych mieszanek ziołowych do zaparzania, herbatek
ekspresowych, pastylek, tabletek czy nalewek z ziela
dziurawca.
Ziele dziurawca zawiera olejek eteryczny, czerwony barwnik,
składniki lipofilne (hipercyna), kwasy organiczne, garbniki,
flawonoidy (np. rutyna, hyperozyd), związki żywiczne, oraz sole
mineralne. Należy pamiętać, że zawarta hiperycyna, dzięki której
napar z dziurawca przybiera barwę czerwoną, uczula organizm na
promienie nadfioletowe, dlatego stosując preparaty zawierające
ziele dziurawca należy unikać przebywania na słońcu.
Poprzez zawartość dużej ilości substancji czynnych posiada
niezwykłą moc, która dobroczynnie wpływa na organizm człowieka. Ma
działanie rozkurczowe, uspokajające i dezynfekujące. Jest dobrym i co najważniejsze naturalnym, środkiem na stres, wpływa na poprawę
nastroju i obniżenie stanu zmęczenia. Roślina działa moczopędnie,
stosowana jest przy problemach układu pokarmowego np. przy
zapaleniu układu pokarmowego. Pomocna jest również przy chorobach
wątroby, kamicy, przy zgadze, wzdęciach, wiatrach oraz nieżytach
żołądka i jelit. Stosowana w schorzeniach woreczka żółciowego ma
działanie pobudzające wytwarzanie żółci. Dziurawiec stosowany
zewnętrznie ułatwia gojenie oparzeń, owrzodzeń oraz odmrożeń.
Działa antyseptycznie i ściągająco na uszkodzony naskórek. Na rany
cięte i tłuczone stosowane są przetwory olejowe z dziurawca, które
pomocne są również w walce z bólami mięśniowymi.
W przemyśle kosmetycznym ziele dziurawca wykorzystuje się w produkcji kremów, olejków, emulsji do ciała, które m.in: regenerują
komórki skóry, wygładzają wszelakiego pochodzenia blizny, również
rozstępy, pomocne są w zwalczaniu cellulitu i zapobieganiu jego
powstawania. Najczęściej polecane dla skóry suchej, wrażliwej,
pękającej lub swędzącej.
Obecnie olejek eteryczny z dziurawca pozyskiwany jest poprzez macerację świeżego ziela w oliwie z oliwek. Stara receptura alchemiczna, która zachowuje wszelakie rygory przy przygotowywaniu olejku, m.in. mówi o zebraniu dziurawca w Dzień Św. Jana między godz. 12 - 14, suszeniu przez trzy miesiące, na powietrzu, przy promieniowaniu słońca i księżyca, a następnie o umieszczeniu go w ciemnym flakoniku i zalaniu oliwą z oliwek z pierwszego tłoczenia na zimno. Po 3 tygodniach zostaje on odfiltrowany i przechowywany w brązowym szkle, w zaciemnionych miejscach przez 3 miesiące, po tym czasie zostaje przefiltrowany ponownie. W ten sposób otrzymany olejek posiada optymalne właściwości.