Goździk (Dianthus) jest rodzajem ozdobnych roślin z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Nazwa "Dianthus" pochodzi od greckich słów "deos" - bóg oraz "anthos" - kwiat. Utworzył ją grecki botanik - Teofrast, jeszcze w starożytności. Goździk liczy ponad 300 gatunków roślin, różniących się od siebie pokrojem, barwą, warunkami uprawy, porą kwitnienia i żywotnością. Istnieją goździki jednoroczne, dwuletnie oraz byliny. Rośliny zazwyczaj dorastają do ok. 40 - 50cm i posiadają delikatny korzenny zapach.
Najpopularniejszymi gatunkami są:
- Goździk ogrodowy (Dianthus caryophyllus) - gatunek ten zawiera rośliny jednoroczne i dwuletnie. Za sprawą dużej ilości odmian mieszańcowych, barwa i wysokość jaką osiągają goździki ogrodowe jest bardzo różna. Występują w kolorze czerwonym, białym, różowym, żółtym, a także w kombinacjach kolorystycznych. Zazwyczaj osiągają 40 - 60cm wysokości. Kwiaty goździka ogrodowego wyrastają na sztywnej, nagiej łodydze pojedynczo bądź po kilka. Płatki są ząbkowane, często dwubarwne. Łodyga posiada charakterystyczne zgrubienia, zwane kolankami. Liście rośliny charakteryzują się szarym, woskowym nalotem. Są wąskie, długie i lekko wygięte. Kwitnienie przypada od czerwca do września.
-
Goździk brodaty (Dianthus barbatu) - kwiaty tego gatunku zebrane są na szczycie sztywnego i grubego pędu, po kilka lub kilkanaście w baldachowaty kwiatostan. Wyróżniane są kwiaty jednokolorowe lub wielobarwne, o białym, czerwonym, kremowy, bordowym i różowym kolorze. Liście rośliny są gładkie, dość szerokie w kolorze ciemnozielonym i osiągają wysokość ok. 20 - 50cm. Kwitnienie goździka brodatego trwa od maja do sierpnia.
-
Goździk siny (Dianthus gratianopolitanus) - gatunek charakteryzujący się pojedynczymi i intensywnie pachnącymi kwiatami. Kwiaty zazwyczaj posiadają barwę czerwoną, różową bądź białą i zakwitają w maju lub w czerwcu. Liście goździka sinego są wąskie, pokryte szarym woskowym nalotem i osiągają ok. 15 - 30cm.
-
Goździk kropkowany (Dianthus deltoides) - gatunek ten posiada niewielkie, różowe, czerwone lub białe kwiaty, na których niekiedy widoczne są drobne plamki. Wewnątrz kwiatu widoczny jest pierścień z ciemnych plamek. Płatki kwiatów wyraźnie są oddzielone od siebie i brzegiem postrzępione. Łodyga zazwyczaj przybiera formę płożącą i jest silnie rozgałęziona. Liście goździka kropkowanego są cienkie, w kolorze szarozielonym. Kwitnie w czerwcu, aż do września.
-
Goździk zaniedbały (Dianthus pavonius) - gatunek charakteryzuje się bardzo niską wysokością (ok. 5cm) i lancetowatymi, srebrzysto-zielonymi liśćmi. Kwiaty pojawiają się w czerwcu i posiadają barwę różową. Nazwa "zaniedbały" wywodziła się z przekonań, że o tą roślinę nie należy w ogóle dbać.
Goździk wywodzi się przede wszystkim z terenów Azji, Chin,
Europy i Afryki Północnej, gdzie do dziś zamieszkuje w naturze.
Goździki uprawiane są praktycznie na całym świecie. Największe
uprawy na skalę przemysłową znajdują się na południu
Francji.
Goździki uprawiane były już w Starożytności. W czasach późniejszych były jednym z kwiatów uprawianych w przy klasztornych ogródkach. W czasach elżbietańskich dzięki silnemu, korzennemu zapachowi, zastępowały drogie, sprowadzane zza morza przyprawy o tej samej nazwie.
Z źródeł wynika, że goździk posiadał swoją symbolikę i był kwiatem wykorzystywanym w magii. Przypięty do ubrania oznaczał osobę zaręczoną. Stosowany w rytuałach goździkowych (polegały m.in. na paleniu kwiatów w ogniu, w pierwszą noc po ich całkowitym rozkwicie) pozwala cieszyć się np.: trwałym zdrowiem, miłością, dobrymi relacjami partnerskimi, dostatkiem materialnym, a także wzmacnia pociąg seksualny.
Obecnie goździki znajdują szerokie zastosowanie w celach dekoracyjnych. Stanowią zróżnicowaną i obszerną grupę roślin ozdobnych, często uprawianą w gruncie, na skalniakach i rabatach. Idealnie nadają się na kwiat cięty, posiadają dużą trwałość i gamę kolorystyczną.
Goździk znajduje również swoje zastosowanie w lecznictwie.
Wykorzystywane są pąki i młode kwiatostany rośliny. Sporządza się z nich napary, wywary i odwary. Napary dodawane do kąpieli
zapobiegają nadmiernej potliwości. Z wywarów przygotowuje się
kompresy, które pomocne są w leczeniu nerwobóli i dolegliwości
reumatycznych. Ekstrakty z goździka stosowane są także przez osoby
cierpiące na wzdęcia i nudności.
Największą popularnością w lecznictwie cieszy się ziele goździka kropkowanego (Herba Dianthi deltoidis), które zbierane jest w czasie kwitnienia. W skład którego wchodzą: saponiny trójterpenowe (diantozydy), apigenina, luteolina, alkoholowe cukrowe i fenolokwasy. Z suchego i rozdrobnionego ziela przyrządza się napar (Infusum Dianthi deltoidis), a ze świeżego ziela goździka - macerat (Maceratio Dianthi deltoidis) i syrop (Sirupus Dianthi deltoidis). Wykazują one działanie wykrztuśne i antyseptyczne. Wzmagają sekrecję śluzu w oskrzelach i ułatwiają wydalanie śluzu z oskrzeli. Pomocne są w leczeniu m.in.: kaszlu, kataru, zapalenia krtani, tchawicy, anginy.
Olejek goździkowy? (Dianthus Oil) pozyskiwany jest metodą destylacji z parą wodną. Źródła wskazują, że surowcem z którego pozyskuje się olejek, zazwyczaj są płatki białych kwiatów, gdyż posiadają intensywniejszy zapach od pozostałych odmian goździka. Olejek charakteryzuje się silnym i kwiatowym zapachem. Wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym. W kosmetyce, produkty zawierające olejek z goździka usuwają skutki zmęczenia cery, odżywiają skórę i nadają jej zdrowego wyglądu. Posiadają działanie energetyzujące i relaksujące. W przemyśle perfumeryjnym, zapach goździka idealnie sprawdza się w ciepłych i zmysłowych kompozycjach.