Kokos (Cocos) jest monotypowym rodzajem roślin należącym do rodziny arekowatych, palmowatych (Arecales Bromhead). Kokos posiada jeden gatunek, jakim jest kokos właściwy (Cocos nucifera). Palma kokosowa żyje ponad 100 lat, rośnie do 30 m wysokości. Posiada pojedynczą, zdrewniałą, smukłą kłodzinę. Na szczycie kłodziny znajduje się pióropusz około 30 dużych liści. Pojedyncze liście palmy kokosowej osiągają nawet do 6 m długości i 1 m szerokości, są sztywne i wachlarzowate, w kolorze od jasno-zielonego po ciemno-zielony. Kwiaty palmy kokosowej mają barwę żółtą. Wyrastają z kąta każdego nowego rozwijającego się liścia, dzięki czemu kokos owocuje przez cały rok.
Owoc kokosu właściwego, potocznie nazywany orzechem kokosowym,
jest dużym pestkowcem, ważącym do 8 kg. Zewnętrzna warstwa orzecha
zbudowana jest z grubej warstwy brązowych włókien, zwanych kojrą.
Pod dojrzałą kojrą znajduje się kulisty, najczęściej wydłużony
orzech o długości 12 - 20 cm i średnicy 10 - 15 cm, okryty twardą
skorupą. Wewnątrz znajduje się pestka, którą wyściela biała,
mięsista tkanka zwana bielmem, oraz płynna jego postać, tzw.
mleczko kokosowe, którego ilość zmniejsza się pod wpływem
dojrzewania nasienia. Wysuszone bielmo nosi nazwę kopry. Na jednym z końców orzecha znajdują się trzy otwory kiełkowe, które zamknięte
są cienką, niezdrewniałą błoną, przez które może kiełkować
znajdujące się wewnątrz nasienie. Zazwyczaj tylko jeden otwór
pokryty jest najcieńszą skorupką, przez którą może przebić się
kiełkujący pęd.
Palma kokosowa jest rośliną klimatu zwrotnikowego i podzwrotnikowego, nie toleruje silniejszych przymrozków. Kokos
właściwy najprawdopodobniej pochodzi z wysp Polinezji i Indonezji,
albo z Afryki Wschodniej. Niektóre źródła twierdzą jednak, że palma
kokosowa pochodzi z południowo-wschodniej Azji lub
północno-zachodniej Ameryki. Orzech kokosowy posiada zdolność
utrzymywania się na wodzie, może dryfować po wodach przez tysiące
kilometrów nie tracąc przy tym zdolności do kiełkowania, dzięki
czemu rozpowszechniony został na wszystkich tropikalnych
ziemiach.
Palma kokosowa zwana jest „drzewem o tysiącu zastosowań”. Oprócz
orzechów wykorzystywane są jej liście, kwiaty, kora, korzenie,
drewno. Znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i spożywczym. Jadalne części kokosa są smaczne, zawierają dużo kwasów
tłuszczowych i cukrów, stanowią również bogate źródło żelaza,
witaminy C oraz potasu.
Miąższ (bielmo) jest biały i mięsisty, po jego wysuszeniu otrzymujemy tzw. koprę która zawiera 70% tłuszczu, 14% cukru i 7% białka, poprzez zawartość dużej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha atomów węgla powoduje łatwiejsze trawienie i większą przyswajalność. Sok (mleczko kokosowe) nie zawiera zanieczyszczeń i jest płynem sterylnym, aż do momentu otwarcia orzecha. Sok z młodego kokosa ma niemal identyczny skład jak osocze ludzkiej krwi, łatwo miesza się z krwią i jest szybko przyswajany przez organizm. Podczas II wojny światowej wykorzystywany był w przypadku braku krwi naturalnej jako płyn do transfuzji. Do dziś stosuje się tę metodę w krajach słabo rozwiniętych. Stosuje się go również jako środek uzupełniający niedobór elektrolitów. Zalecany jest przy problemach żołądkowych, biegunce i wymiotach. Miąższ stosowany jest do wyrobu oleju kokosowego. Z wysuszonego, oczyszczonego i rozdrobnionego miąższu otrzymujemy wiórki kokosowe, które stosowane są w przemyśle cukierniczym m.in do tortów i ciast.
Poprzez tłoczenie i rozgrzanie kopry otrzymywany jest olej kokosowy zwany też masłem kokosowym lub tłuszczem kokosowym. Posiada on płynną postać o barwie lekko żółtawej, używany jest bezpośrednio do smażenia, do produkcji margaryny ale i również w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. Stosowany jest do leczenia wrzodów, astmy, kaszlu, siniaków, łysienia, oparzeń, przeziębień, bolesnych i nieregularnych miesiączek, syfilisu, zapaleń i owrzodzeń skóry, bólu zębów i wielu innych chorób.
Ogromną wartość posiada on również w przemyśle kosmetycznym, działa nawilżająco, ma działanie spowalniające starzenie się skóry i zapobiega powstawaniu zmarszczek. Hamuje pojawienie się plam skórnych i wygładza skórę. Jest jedynym olejem, który chroni skórę głowy i włosy przed utratą protein. Dzięki swej budowie olej wnika w strukturę włosa i dokładnie go nawilża. Posiada również korzystny wpływ na skórę głowy, zapobiega niszczeniu cebulek włosowych i przeciwdziała łupieżowi.
Młode liście nadają się do jedzenia, spożywane są również w postaci gotowanych bądź marynowanych jako jarzyna, tzw. kapusta palmowa. Włókno kokosowe jest świetnym materiałem na kompost, ale również z włókien wytwarza się liny, pędzle, szczotki, maty zastępujące dywany oraz używane są przy uszczelnianiu łodzi. Ze spalonych skorup produkuje się węgiel aktywowany, pnie i liście stosuje się lokalnie do celów budowlanych. Liście m.in. służą do wyrobu koszy i przykrywania dachów, budowy płotów czy ścian budynków. Wytłoki po produkcji oleju są cenną paszą. Natomiast z soku z naciętych kwiatostanów orzecha kokosowego robi się wino palmowe, zwane na Filipinach tuba.