Kwiat lotosu (Nelumbo) jest pięknie kwitnącą, wieloletnią rośliną wodną, należącą do rodziny lotosowatych (Nelumbonaceae). Na pierwszy rzut oka wyglądem przypomina lilię wodną, ale znacznie różni się wielkością. Posiadają wzniesione i pachnące kwiaty o średnicy ok. 50 cm, które wystają ponad powierzchnie wody. Kwiaty umiejscowione są na szczytach pędów kwiatowych o długości 90 cm, najczęściej pojawiają się w okresie od maja do sierpnia. Występują w różnych kolorach, a setki drobnych pręcików otaczających umieszczone wewnątrz słupki, nadają im niezwykły wygląd. Liście lotosu, które wiosną pojawiają się na powierzchni wody, mają okrągły kształt i osiągają wielkość nawet do 60 cm średnicy. Posiadają zieloną barwę i pokryte są woskowym nalotem, który chroni je przed wchłanianiem wody. Lotos rozmnaża się przez podział kłącza lub z nasion.
Wyróżniane są dwa gatunki z rodzaju lotos:
- Lotos żółty (Nelumbo lutea) - gatunek ten pochodzi z południowo-wschodniej części Ameryki Północnej. W środowisku naturalnym występuje również w Ameryce Środkowej oraz na Wyspach Kanaryjskich. Ze względu na swoje pochodzenie bywa też nazywany amerykańskim lotosem. Cechą charakterystyczną tego gatunku, prócz koloru kwiatu (żółty lub jasnożółty), są liście, które posiadają zdolność szybkiego i dość dużego rozrastania się (potrafią zająć 2m² powierzchni wody z jednego kłącza).
- Lotos orzechodajny (Nelumbo nucifera) - gatunek ten pochodzi z rejonów Azji i Australii. Rozprzestrzenia się też w innych regionach świata. Największymi plantatorami tego gatunku są Chiny i Japonia. Kwiaty mogą mieć barwę czerwoną, różową lub białą. Są wielopłatkowe, o licznych słupkach i pręcikach znajdujących się w centralnej części kwiatu. Owocami lotosu orzechodajnego są małe, suche i niepękające kuleczki. Zazwyczaj nazywane są orzechami lub orzeszkami lotosowymi. Znajdują się w otworkach owocostanu, korkowaciejącego w trakcie dojrzewania i unoszącego się na powierzchni wody. Owocostan ten wytwarza się z odwrotnie stożkowatego dna kwiatowego, podziurkowanego otworami.
Kwiat lotosu od wieków odgrywał ważną rolę w religii buddystów i hinduistów, gdzie symbolizuje piękno, czystość i boskość. Buddyści
wierzą, że kwiaty lotosu zakwitały, w miejscu gdzie stąpał Budda,
Hindusi wierzą, że z kwiatu lotosu urodził się bóg Sziwa, natomiast
Egipcjanie, że bóg Amon. Kwiat lotosu był również symbolem Górnego
Egiptu, stąd często go można spotkać na kapitelach kolumn np. w świątyni w Luksorze i Karnaku.
Kwiat lotosu ma wszechstronne zastosowanie kulinarne i lecznicze, wykorzystywany jest także w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym. W kulinariach m.in. w Chinach, Japonii czy Indiach
wykorzystywane są prawie wszystkie części rośliny: nasiona, łodygi
kwiatowe, korzeń. Spożywane są na surowo, bądź po upieczeniu, w Chinach poddaje się je kandyzowaniu, paleniu bądź marynowaniu,
uzyskując wyjątkowo smakowity produkt. Jedynie przed spożyciem
nasion, usuwa się z nich zarodek. W Indiach, młode liście, łodygi i kwiaty zazwyczaj spożywane są jako warzywa.
Roślina lotos jest bogata w składniki odżywcze, mineralne
(miedź, żelazo, cynk, magnez) i witaminy, stąd jest cennym
artykułem zdrowotnym w krajach azjatyckich. Kłącze lotosu zawiera
duże ilości skrobi i jest bardzo dobrym źródłem błonnika i witaminy
C, ponadto posiada cenne witaminy z grupy B oraz pirydoksynę, która
działa jako koenzym w syntezie neurochemicznej w mózgu. Prawidłowy
poziom pirydoksyny pomaga niwelować nerwowe rozdrażnienie, bóle
głowy i napięcia.
Olejek z kwiatu lotosu uzyskiwany jest metodą destylacji pary wodnej z kwiatami lotosu. Posiada on czysty, delikatny i pudrowy zapach z lekką nutką słodyczy, nadając lekkości kompozycją zapachowym. Idealnie spełnia działanie relaksujące i odprężające. W kosmetyce wyciągi z kwiatu lotosu zawarte są w kremach, pudrach, tonikach, maseczkach, szamponach, odżywkach itd. Posiadają one działanie rozluźniające, relaksujące, odświeżające i tonizujące. Kwiat lotosu zapobiega uszkodzeniu komórek przez wolne rodniki oraz łagodzi skórę ze skłonnością do podrażnień.