Palczatka cytrynowa (Cymbopogon citratus), inaczej trawa cytrynowa lub palczatka cytronelowa jest wieloletnią rośliną z rodzaju Cymbopogon, należącą do rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Charakteryzuje się długimi, wąskimi i sztywnymi liśćmi, które w dotyku są chropowate, wyglądem przypominają trzcinę. Posiadają one silny, cytrynowy zapach, który wydzielany jest po roztarciu liścia w palcach. Bulwa trawy cytrynowej jest najbardziej aromatyczną częścią rośliny. Trawa cytrynowa szybko rośnie i tworzy obfite kępy, osiąga do 1,5 m wysokości i ok. 1 m szerokości. Naturalnym środowiskiem występowania trawy cytrynowej są rejony tropikalne.
Palczatka cytrynowa występuje przede wszystkim na półwyspie
Malajskim, w Brazylii, Meksyku oraz na wyspach Morza Karaibskiego. W Polsce klimat nie sprzyja całorocznej uprawie gruntowej, dlatego
też uprawiana jest w doniczkach, przesadzana na zimę lub
traktowana jako roślina jednoroczna. Najodpowiedniejszą temperaturą w czasie zimy jest 8 - 10 °C. Ma małe wymagania i jest łatwa w uprawie. Najlepiej rośnie na gliniasto-piaszczystych, drożnych
glebach i umiarkowanie podlewanych. Wystawienie roślin na pełne
słońce zwiększa wytwarzanie olejków eterycznych.
Trawa cytrynowa ma bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle
gastronomicznym, a olejek z niej pozyskiwany wykorzystywany jest
przede wszystkim w przemyśle kosmetycznym, perfumeryjnym i medycznym. Palczatka cytrynowa za sprawą zawartości aldehydu
zwanego cytralem posiada smak i zapach przypominający cytrynę, ale
bez jej kwaskowatości, za to z nutą imbiru. Używana jest w postaci
świeżej rośliny, suszonej, marynowanej lub mrożonej. Jej
właściwości doceniono przede wszystkim jako przyprawę w kuchni
afrykańskiej, południowo-amerykańskiej i azjatyckiej. Świeży,
cytrynowy aromat tej przyprawy nadaje jedzeniu wyważony, egzotyczny
smak, stosowana jest do przyrządzania napojów i zup. Stanowi
doskonały dodatek do sałatek, dań słonych, a także deserów. Może
być używana świeża, suszona, marynowana lub mrożona.
Długie, świeże liście można stosować do parzenia orzeźwiającej
herbaty, która ma działanie relaksujące i dobrze wpływa na żołądek,
udowodniono również że pomaga w koncentracji. Trawa cytrynowa
pobudza wydzielanie soków trawiennych, krążenie krwi i rozgrzewa
ciało. W Izraelu przez naukowców z Uniwersytetu Ben Guriona w Beer
Szewie, zostały przeprowadzone badania, które wykazały że trawa
cytrynowa posiada niezwykłe właściwości antynowotworowe (powoduje
apoptozę komórek nowotworowych).
Olejek pozyskiwany jest w procesie destylacji parą wodną. W kosmetyce używany głównie ze względu na jego intensywny zioło-cytrynowy zapach oraz właściwości odkażające. W aromaterapii wykorzystywany jest jako produkt o właściwościach energizujących, antyseptycznych, tonizujących i antybakteryjnych. Stanowi on jeden ze składników antyperspirantów oraz dezodorantów odświeżających, soli i żeli do kąpieli. Posiada również silne właściwości hamujące rozwój bakterii i grzybów. Wyciągi z trawy cytrynowej pozytywnie wpływają na leczenie opryszczki i stanów zapalnych skóry. Produkty na bazie trawy cytrynowej idealnie sprawdzają się w przypadku stanów zapalnych jamy ustnej, gardła, oskrzeli i zatok. Ponadto zapach ten skutecznie odstrasza uciążliwe owady. Używany na skórę zmniejsza wydzielanie łoju i likwiduje zapach potu.