Pieprz czarny (Piper nigrum) jest najpopularniejszym gatunkiem wieloletniej rośliny pnącej, należącej do rodziny pieprzowatych (Piperaceae). Roślina dorasta nawet do 15 m długości. Posiada przeważnie ciemnozielone, ogonkowe liście, które przybierają kształt sercowaty z ostrym zakończeniem. Osiągają ok. 4 - 15 cm długości i ok. 4 - 5 cm szerokości. Kwiaty zebrane są w długie, zwisające i kłosowate kwiatostany. Owocem pieprzu są prawie kuliste pestkowce, osiągające ok. 5 mm średnicy, okryte cienką, czerwoną łupiną. Łupina owoców z początku posiada barwę zieloną (niedojrzałe owoce), następnie przybiera kolor czerwony.
Inne gatunki pieprzu to m.in.:
- Pieprz długi (Piper longum) - gatunek ten charakteryzuje się owocami, które zebrane są w cylindryczne i grube kwiatostany i osiągają do 5 cm. Pieprz długi uprawiany jest przede wszystkim na Jawie. W Polskiej kuchni nie jest używany, gdyż jest zbyt ostry i pikantny.
- Pieprz kubeba (Piper cubeba) - gatunek ten uprawiany jest głównie na Wyspach Sundajskich i ma Antylach. Cechą, która odróżnia go od typowego gatunku to kształt liści, które są węższe i dłuższe.
- Pieprz wąskolistny (Piper angustifolium) -
gatunek porastający lasy tropikalne Ameryki Środkowej i Południowej. Posiada podłużne, lancetowate i sztywne liście. Owoce
rośliny mają czworościenny kształt. W stanie suchym nazywane są
matiko.
Pieprz czarny pochodzi z Południowo-wschodniej Azji, najprawdopodobniej z Indii lub Archipelagu Malajskiego, gdzie nadal jest powszechnie uprawiany. Największe plantacje pieprzu czarnego znajdują się w Indonezji, Ameryce Południowej i na Filipinach. Pieprz nie jest rośliną wymagającą i trudną w uprawie, przy zapewnieniu jej najpotrzebniejszych warunków, można uprawiać go w domu. Do prawidłowego rozwoju, roślina potrzebuje wysokiej temperatury oraz dużej wilgotności gleby i powietrza. Istnieje możliwość uprawy pieprzu w Polsce, można go spotkać w ogrodach botanicznych.
Pieprz uprawiany był już w starożytności, miał szerokie wykorzystywanie. Z źródeł wynika, że do Europy owoce pieprzu przywiózł Aleksander Macedoński. Używany był nie tylko jako przyprawa, ale również jako środek leczniczy. Uważano go za silny afrodyzjak, stąd też nie było wolno używać go w klasztorach i kościołach. Odgrywał istotną rolę w handlu wymiennym, także jako środek płatniczy.
Obecnie pieprz ze względu na swoje walory smakowe i zapachowe, znajduje zastosowanie w kuchni, jako przyprawa m.in.: do mięs, sosów, warzyw, sałatek, surówek, potraw z ryb, zup itd. Używany jest także przy produkcji produktów spożywczych np.: wędlin, pasztetów.
Istnieją różne rodzaje tej przyprawy:
- Pieprz czarny - najtańszy i najczęściej używany pieprz w kuchni. Uzyskiwany jest z niedojrzałych jeszcze owoców. Następnie owoce zostają poddane suszeniu, podczas którym skórka owoców ciemnieje i marszczy się. Charakteryzuje się ziemistym aromatem z domieszką słodkiego smaku. Kulki pieprzu czarnego są bardzo twarde, zazwyczaj dodawane do zup czy bulionów smakowych.
- Pieprz zielony - uzyskiwany jest z niedojrzałych, zielonych owoców pieprzu czarnego. Owoce zostają poddane moczeniu w occie lub w solance, proces ten sprawia, że owoce zachowuja swój kolor, smak i miękką strukturę. Piperz zielony posiada delikatniejszy smak od pieprzu czarnego, oraz jest mniej ostry. Kulki pieprzu zielonego są miękkie, najczęściej dodawane do serów, ciast i farszów.
- Pieprz biały - uzyskiwany jest z pełni dojrzałych owoców pieprzu czarnego, które poddawane są moczeniu w celu pozbycia się skórki, a następnie suszeniu. Pieprz biały posiada najdelikatniejszy smak spośród wszystkich rodzajów pieprzu. Ze względu na bardzo twarde kulki używany jest w formie mielonej. Stosowany zazwyczaj do sosów śmietanowych, kremowych czy jogurtowych.
- Pieprz czerwony - rodzaj ten uzyskiwany jest owoców pieprzu czarnego, które zebrane są później niż w przypadku pieprzu zielonego (w momencie, kiedy owoce uzyskają barwę czerwoną), następnie zostaje poddany suszeniu.
Pieprz czarny, dzięki zawartości piperyny, białka, wapnia, magnezu, żelaza, posiada właściwości lecznicze. Piperyna jest aktywnym związkiem, który pobudza zakończenia komórek nerwowych w przewodzie pokarmowym, stąd pieprz uważany jest za środek wspomagający trawienie. Pieprz pomocny jest także w leczeniu chorób przyzębia i łagodzeniu stanów zapalnych. Pozwala usuwać gazy i zapobiega ich wytwarzaniu w układzie pokarmowym. Pieprz działa na organizm ludzki pobudzająco, dlatego jest uważany za naturalny afrodyzjak. Pobudza krążenie krwi i podnosi ciśnienie.
Pieprz coraz częściej znajduje zastosowanie w kosmetyce i przemyśle perfumeryjnym. Ekstrakt z pieprzu zwiększa przyswajalność przez skórę cennych składników aktywnych i umożliwia dotarcie do głębszych warstw skóry. Spowalnia efekty starzenia i pomocny jest w regeneracji skóry.
Olejek pieprzowy otrzymywany jest metodą destylacji surowych, zielonych owoców rośliny z parą wodną. Uzyskana ciecz ma zabarwienie jasno-bursztynowe do żółto-zielonego. Charakteryzuje się silnym i ostrym zapachem. Posiada właściwości antyseptyczne, pobudzające, przeciwbólowe i rozgrzewające. Jest dość częstym składnikiem produktów na zmęczone i obolałe mięśnie, również preparatów stosowanych przy obrzękach, skręceniach i bólach o podłożu reumatycznym. Doustnie przyjmowany olejek pieprzowy ma działanie napotne i zwiększające wydalanie moczu.
Używana przy produkcji perfum esencja pieprzowa pozyskiwana jest metodą destylacji pary wodnej z dojrzałymi owocami pieprzu. Charakteryzuje się ostrym, odświeżającym i lekko drzewnym zapachem. Stosowana zwykle w nutach głowy i serca zapachów przeznaczonych na dzień, w okresie wiosenno-letnim.